تفاوت مدل ۵ نیروی پورتر و تحلیل SWOT

تفاوت مدل ۵ نیروی پورتر و تحلیل SWOT: دو ابزار کلیدی برای تصمیم‌سازی استراتژیک

مدیریت موفق در فضای رقابتی امروز، نیازمند درک دقیق از محیط داخلی و خارجی کسب‌وکار است. شرکت‌ها برای شناسایی فرصت‌ها، مقابله با تهدیدها، شناسایی نقاط قوت و ضعف خود و طراحی مسیر رشد، نیاز به ابزارهای تحلیلی قابل اعتماد دارند. در این میان، دو مدل بسیار پرکاربرد و مؤثر که در برنامه‌ریزی استراتژیک جایگاه ویژه‌ای دارند، مدل ۵ نیروی رقابتی پورتر و تحلیل SWOT هستند.

اما این دو ابزار دقیقاً چه هستند؟ چه شباهت‌ها و تفاوت‌هایی دارند؟ در چه شرایطی باید از هرکدام استفاده کرد؟ در این مقاله، به شکلی کامل و قابل فهم، تفاوت‌های این دو مدل تحلیلی را بررسی می‌کنیم تا بتوانید در مسیر مدیریت و تصمیم‌سازی‌های خود، از آن‌ها به بهترین شکل بهره ببرید.

مروری کوتاه بر هر مدل

۱. تحلیل SWOT چیست؟

SWOT مخفف چهار کلمه‌ی زیر است:

• Strengths (نقاط قوت)

• Weaknesses (نقاط ضعف)

• Opportunities (فرصت‌ها)

• Threats (تهدیدها)

این تحلیل به شما کمک می‌کند درون سازمان (نقاط قوت و ضعف) و محیط بیرونی (فرصت‌ها و تهدیدها) را بررسی کنید. SWOT ابزاری ساده، ولی بسیار کارآمد است که در شناسایی وضعیت کنونی سازمان، تعیین استراتژی، و ارزیابی توان رقابتی کاربرد دارد.

۲. مدل ۵ نیروی پورتر چیست؟

مدل پورتر بر تحلیل نیروهای رقابتی صنعت تمرکز دارد و پنج عامل اصلی را بررسی می‌کند:

• قدرت چانه‌زنی خریداران

• قدرت چانه‌زنی تأمین‌کنندگان

• تهدید تازه‌واردان

• تهدید محصولات جایگزین

• شدت رقابت درون صنعت

این مدل به کسب‌وکار کمک می‌کند تا ساختار رقابتی بازار را درک کرده و استراتژی‌هایی برای مقابله با فشارهای بیرونی طراحی کند.

جدول مقایسه‌ای خلاصه

تفاوت‌های اصلی بین تحلیل SWOT و مدل ۵ نیروی پورتر

۱. زاویه نگاه: درون‌سازمانی در برابر بیرون‌سازمانی

تحلیل SWOT هم به داخل سازمان نگاه می‌کند (نقاط قوت و ضعف) و هم به محیط بیرونی (فرصت‌ها و تهدیدها). اما تمرکز مدل ۵ نیروی پورتر کاملاً بیرونی است و فقط نیروهای تأثیرگذار بر صنعت را بررسی می‌کند.

درواقع، SWOT ترکیبی از محیط درونی و بیرونی است، ولی پورتر فقط بر ساختار صنعت و بازار تمرکز دارد.

۲. هدف: تشخیص وضعیت سازمان در SWOT، تشخیص فشارهای رقابتی در پورتر

هدف اصلی تحلیل SWOT این است که به سازمان کمک کند نقاط قوت خود را تقویت کند، نقاط ضعف را کاهش دهد، از فرصت‌ها استفاده کند و با تهدیدها مقابله کند. این تحلیل بیشتر وضعیت‌محور است.

در مقابل، مدل پورتر به سازمان می‌گوید که چگونه از رقابت‌های بیرونی تأثیر می‌پذیرد و باید چه استراتژی‌هایی برای بقا و رشد در شرایط رقابتی اتخاذ کند.

۳. سطح تحلیل: سازمان در SWOT، صنعت در پورتر

تحلیل SWOT معمولاً در سطح کسب‌وکار یا برند انجام می‌شود. در حالی که مدل پورتر در سطح صنعت اجرا می‌شود و به تحلیل ساختار بازار می‌پردازد. به بیان ساده‌تر:

• SWOT = بررسی کسب‌وکار من چگونه است؟

• پورتر = وضعیت رقابت در صنعتی که در آن فعالیت می‌کنم چگونه است؟

۴. ابزار تصمیم‌سازی در چه مرحله‌ای هستند؟

SWOT بیشتر در مراحل پایه‌ای برنامه‌ریزی استراتژیک کاربرد دارد. یعنی زمانی که سازمان می‌خواهد وضعیت خود را بشناسد و جهت‌گیری‌های کلی خود را مشخص کند.

مدل پورتر بیشتر در مرحله‌ی تحلیل بازار و تعیین مزیت رقابتی استفاده می‌شود. به عبارتی، وقتی می‌خواهید وارد یک صنعت جدید شوید، جایگاه رقبا را بشناسید یا تصمیم‌های استراتژیک کلان بگیرید، مدل پورتر مناسب‌تر است.

۵. تطبیق‌پذیری

تحلیل SWOT به دلیل سادگی و انعطاف بالا، تقریباً در هر حوزه‌ای (کسب‌وکار، پروژه، برند، حتی زندگی شخصی) قابل استفاده است.

اما مدل پورتر تخصصی‌تر است و بیشتر در بازارهای رقابتی و صنایع بزرگ کاربرد دارد.

ترکیب این دو مدل چگونه می‌تواند مؤثر باشد؟

اگرچه این دو مدل از لحاظ زاویه دید و کاربرد با یکدیگر تفاوت دارند، اما استفاده ترکیبی از آن‌ها می‌تواند تصویری کامل‌تر به مدیران ارائه دهد. برای مثال:

1. با مدل پورتر، ساختار رقابت صنعت خود را تحلیل می‌کنید.

2. سپس با تحلیل SWOT، موقعیت خود را نسبت به نیروهای صنعت می‌سنجید.

3. بر اساس نتایج، استراتژی‌هایی طراحی می‌کنید که مزیت رقابتی ایجاد کنند.

مثلاً اگر مدل پورتر نشان دهد که رقابت در صنعت شما شدید است و ورود تازه‌واردها آسان است، تحلیل SWOT می‌تواند نقاط قوت شما در وفاداری مشتری یا فناوری اختصاصی را برجسته کند و به شما در طراحی استراتژی دفاعی کمک کند.

یک مثال واقعی برای درک بهتر

فرض کنید یک شرکت در حال ورود به صنعت نوشیدنی‌های انرژی‌زا است.

• با مدل ۵ نیروی پورتر درمی‌یابد که تهدید تازه‌واردها بالا است، رقابت قیمتی شدید است و برندهای بزرگ (مثل Red Bull) مزیت برند دارند.

• حالا با تحلیل SWOT، شرکت متوجه می‌شود که نقطه قوت آن در فرمول اختصاصی، و نقطه ضعفش در شبکه توزیع است. همچنین، فرصت بازار در ایران افزایش علاقه جوانان به سبک زندگی سالم است.

بر اساس این اطلاعات، می‌تواند استراتژی‌ای طراحی کند که بر تمرکز بر سلامت، بسته‌بندی نوآورانه و تبلیغات دیجیتال تمرکز داشته باشد.

در چه شرایطی از کدام مدل استفاده کنیم؟

نتیجه‌گیری

هر دو مدل تحلیل SWOT و ۵ نیروی پورتر ابزارهایی بسیار ارزشمند برای درک بهتر بازار و طراحی استراتژی هستند. اما تفاوت‌های اساسی میان آن‌ها در زاویه نگاه، سطح تحلیل، و هدف استفاده باعث می‌شود انتخاب بین آن‌ها (یا استفاده ترکیبی) وابسته به شرایط خاص هر سازمان یا صنعت باشد.

اگر به دنبال تحلیل درونی و بیرونی برای موقعیت‌یابی دقیق برند خود هستید، SWOT بهترین گزینه است. اگر می‌خواهید میزان رقابت‌پذیری صنعت و فشارهای آن را درک کنید، مدل پورتر بهترین ابزار برای شما خواهد بود. و اگر به دنبال یک تصویر جامع هستید، ترکیب این دو مدل می‌تواند دیدی استراتژیک، دقیق و آینده‌نگرانه برای شما فراهم آورد.

معرفی نیروانا؛ راهنمای حرفه‌ای شما در تحلیل و استراتژی بازار

در مسیر تحلیل بازار، شناسایی فرصت‌ها و مقابله با رقابت، همراهی یک تیم حرفه‌ای می‌تواند تفاوت بزرگی ایجاد کند. نیروانا با تخصص در بازاریابی، برنامه‌ریزی استراتژیک و تحلیل بازار، آماده است تا به برند شما کمک کند تا در رقابت بدرخشید.

از مشاوره مدل ۵ نیروی پورتر گرفته تا اجرای کامل تحلیل SWOT، ما در نیروانا در کنار شما هستیم.

🔗 برای دریافت خدمات تخصصی به آدرس زیر سر بزنید:
Mymarketings.ir

نیروانا؛ جایی که تحلیل، منجر به عمل هوشمندانه می‌شود.